عبدالجبار اصفهانی؛ خوشنویسی با قلم خفی - اهدا بلاگ

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری خبرنگاران- بارها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل کوشش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و عظیمان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ،از جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

عبدالجبار اصفهانی، خوشنویس قرن یازدهم هجری قمری است.

تاریخ تولد او را نمی دانیم و اطلاعات ما از زندگی او اندک است؛ اما می دانیم که او پادشاهی شاه عباس اول صفوی، شاه صفی اول و شاه عباس دوم را درک نموده است.

درویش عبدی و عبدالجبار اصفهانی شاگردان میرعماد حسنی قزوینی سیفی، خوشنویس معروف خط نستعلیق بودند که مدت ها در خدمت میرعماد تعلیم خط نستعلیق گرفتند. عبدالجبار نیز نستعلیق را استادانه می نوشت و طریقه استاد را پیش گرفت و به خوبی از عهده تقلید کارهای استاد برآمد.

خطاطان بسیاری از خطوط میرعماد تقلید نموده اند که در این میان عبدالجبار اصفهانی از استثنائات این مقوله است. شاید یکی از علل موفقیت عبدالجبار در رسیدن به این صندلی، ممارست و همت او در خوشنویسی با قلم کتابت و دو دانگ بوده است.

حداکثر قلمی که عبدالجبار از آن استفاده می کرد، قلم سه دانگ بوده و بیشتر مشق های او با قلم خفی و کتابت اجرا شده است. او با قلم جلی و شش دانگ خوشنویسی نمی کرد و هر آنچه را هم که در دانگ عظیم نگاشته اگر پسندش نبوده، از بین برده است.

شماری از آثار باقی مانده عبدالجبار اصفهانی که بیشتر به قلم کتابت جلی نگاشته شده اند، به این قرارند:

1. یک نسخه هفت بند حسن کاشانی به قلم نیم دو دانگ عالی که از خط میرعماد نقل نموده است و در کتابخانه سلطنتی سابق ایران در تهران، با تاریخ 1029ق نگه داری می گردد، بر روی کاغذ سمرقندی، متن و حاشیه جدول زرین دار، حواشی عموماً تشعیرسازی مُذّهَّب، دارای سک سرلوح مذهّب مرصع. این اثر در سرانجام این گونه رقم دارد: کتبه العبد المذنب الرّاجی عبدالجبار، غفر ذنوبه و ستر عیوبه؛

2. یک نسخه کلمات حضرت علی(ع)، به قلم دو دانگ و کتابت عالی، به تاریخ 1029ق، در کتابخانه سلطنتی؛

3. دو قطعه از دو مرقع به قلم نیم دو دانگ و غبار و سه دانگ و نیم دو دانگ عالی، در همان کتابخانه؛

4. یک نسخه دیوان غزلیات امیر خسرو دهلوی به قلم کتابت خفی، در کتابخانه ملی تهران؛

5. یک نسخه دیوان به قلم کتابت خفی، با رقم قدتم بید الحقیر المذنب عبدالجبار غفر ذنوبه و ستر عیوبه؛

6. دو قطعه از دو مرقع، به قلم های نیم دو دانگ، دو دانگ و سه دانگ خوش، با رقم کتبه العبد المذنب الراجی عبدالجبار غفر له؛

7. یک نسخه مناجات خواجه عبدالله انصاری، به قلم دو دانگ خوش، با رقم و تاریخ کتبه العبد الفقیر الحقیر المذنب الراجی، عبدالجبار، غفر ذنوبه و ستر عیوبه و اقل عثراته و عفی خطیئاته و حرر فی سنة 1041 من الهجرة...؛

8. چهار قطعه به قلم های دو دانگ و نیم دانگ و کتابت عالی و خوش، با رقم و تاریخ العبد عبدالجبار سنة 1020 و الفقیر الحقیر عبدالجبار و کتبه العبد المذنب الراجی عبدالجبار غفر له؛

9. یک قطعه از مرقع، به قلم دو دانگ و نیم دو دانگ عالی، با رقم الفقیر الحقیر المذنب عبدال جبار غفرله.

عبدالجبار تا آخر عمر در وطن خویش اصفهان ماند و در 1065ق در همان جا درگذشت. بعضی از تذکره نویسان تاریخ وفات او را 1024ق نوشته اند که اشتباه است؛ زیرا آثار تاریخ دار وی نشان می دهد که تا 1041 زنده بوده است.

4104/