سیلاب های مرگبار تهران پس از انقلاب؛ از 300 کشته سیل تجریش تا سیلاب امامزاده داوود - اهدا بلاگ

به گزارش خبرآنلاین، حمید ناصری، پژوهشگر تاریخ مدیریت شهری و تهران شناس، درباره سیل اخیر امام زاده داوود معتقد است انسان ها وقتی در رود دره های تهران، خانه سازی و مسیل ها را مسدود نموده اند که باعث ایجاد مسائلی از این دست شده است.

در ادامه مصاحبه با این تهران شناس می خوانید:

سیل 6 مرداد 1401 امامزاده داوود با 6 نفر کشته و 14 نفر مفقودی همه ما را شوکه کرد. چه اتفاقی در این بخش از تهران افتاده است؟

منطقه امامزاده داود جزء منطقه کن و سولقان است که یکی از منطقه ها بسیار پربارش تهران از دیرباز بوده و باید شهرداری تهران پیش بینی می کرد که بحران رواناب ها را مدیریت کند. متاسفانه ظاهرا مسیل ها در آن منطقه مسدود شده و با بارش زیادی که در بامداد روز پنجشنبه داشتیم این همه خسارات جانی و اقتصادی به مردم وارد شد.

خلاصه ای از تاریخچه سیل های تهران می گویید؟

از زمان قاجار یکی دو سیل مهیب و مرگبار در تهران آمده، ولی جایی درج نشده است. البته تهرانی که 108 پارچه آبادی اطراف دارالخلافه بوده و امروز در شهر کنونی تهران هضم شده اند. مثلا روستای کن امروز جزو تهران است. نظام آباد، مجیدآباد، محمود آباد، سعدآباد و... پارچه آبادی های اطراف تهران بودند که الان جزو تهران هستند.

سیل بیشتر به بافت خانه و روستا و دام و طیور بوده، ولی به مقدار خودش کشته داده است. مثلا در تجریش در 4 مرداد 66 سیلی آمد که به فاصله کمتر از 100 سال قبل از آن در تهران رخ داده است و در زمان ناصرالدین شاه در محدوده گلابدره و تجریش رخ داده است و متوفیات این سیل در امامزاده صالح و کنار چنار معروف آن که الان از بین رفته، دفن شدند و عکسش در کاخ گلستان موجود است.

آن سیل کشته زیادی داده و ظاهرا 45 نفر را از بین برده است. بعضی برای ییلاق به آنجا رفته بودند و در آن موقع هم در شهریورماه، سیل آمده است.

مدیریت شهری به خاطر این حوادث دچار بحران شد؟

بله، بار ها دیده ایم مدیران شهر تهران به خاطر سیلاب کناره گیری کردند. آقای حبیبی شهردار وقت تهران در سال 66 مجبور به استعفا شد. جواد شهرستانی شهردار اسبق تهران پس از سیل سال 48 کناره گیری کرد. خود شهردار آستین ها را بالا زده بود و راه آب را باز می کرد و وقتی حجم مسائل را دید مجبور به استعفا شد. همواره سیل در تهران با ریسک مدیریت شهری همراه است. همین الان در شرق تهران، مسیل جاجرود لایروبی نشده است و به محض بارندگی، آب گرفتگی در خیابان های منطقه 14 را می بینیم.

در پس از انقلاب چه سیل های مرگباری را در تهران شاهد بودیم؟

3 مرداد 1360 در منطقه کن که زیرنظر مدیریت شهری تهران بود سیل آمد و منجر به کشته شدن 3 نفر و مجروح شدن افراد زیادی شد. بعلاوه در آذر سال 63 در منطقه رودبار قصران در شمال شرقی تهران، پس از 48 ساعت پس از زلزله، سیلی جاری شد و موجب کشته شدن 20 نفر شد و عمده خسارات را به خانه ها و اراضی روستایی زد. این منطقه را الان دارآباد و منطقه حکیمیه می گویند.

سیل لواسانات در اسفند 61 هم حدود 15 نفر را از بین برد و بیش از 30 نفر مجروح شدند، ولی خسارات اقتصادی بسیار بالایی به جا گذاشت.

دو سیل دیگر هم در یک سال داریم. در 15 فروردین 1366 در بومهن و جاجرود به سمت تهران، سیلی جاری شد که 30 نفر کشته داد و خسارات اقتصادی زیادی گرفت. بعلاوه در همان سال عمده ترین سیل شهر تهران بعد از انقلاب، را در 4 مرداد 66 سیل تجریش و گلابدره داشتیم که بیش از 270 نفر کشته شدند و موجب شد شهردار وقت تهران، محمدنبی حبیبی استعفا کند. آمار مجلس می گوید 210 نفر کشته شده اند که 179 جسد قابل شناسایی و بقیه مفقود شدند. گزارش دیگری می گوید 300 کشته و 700 مجروح داشتیم.

این سیل پس از بارش 24 ساعتی یک ابر سیاه در تهران به وقوع پیوست. اینقدر سیل وحشتناک بوده که از جاده شمیران (خیابان شریعتی) سنگی به وقت حدود 2 تن را از بالا سرازیر می نماید که تا حدود قلهک می غلتاند و می آورد که حدود 20 سال این سنگ در خیابان باقی ماند. این مهیب ترین سیلاب تهران بعد از انقلاب است.

در سال های بعد از دهه 60 خبری درباره سیل های مهیب تهران نیست؟

نه، اتفاقات خاص چندانی در دهه 70 و 80 نداریم. در 24 آبان 1393 سیلی در منطقه غرب تهران رخ داد که باعث تخریب پل بزرگراه فتح شد. این پس سریعا بازسازی شد، ولی گزارشی درباره کشته شدن کسی در این سیل وجود ندارد و فقط خسارت های اقتصادی و مجروحان سرپایی را داریم. در سال تیر 1394 در منطقه کن و سولقان، سیلاب دیگری رخ داد که خسارات اقتصادی بسیار زیادی زد و حدود 40 واحد مسکونی تخریب شد و 10 نفر هم کشته شدند.

همزمان در شرق تهران هم در قیامدشت در شهریور 94 بارش مهیبی رخ داد که گفته می گردد این بارش در نیم قرن اخیر بی سابقه بوده است. قیامدشت آن روزگار جزء حریم شهرداری منطقه 15 تهران بود و در این سیل 6 نفر کشته شدند و 3-4 روستای اطراف منطقه سیل زده قیامدشت و خاورشهر تخریب شدند.

بیشتر دیگر شاهد آب گرفتگی در مسیل ها و معابر هستیم، ولی اتفاق خاصی نمی افتد. در سال های پس از انقلاب، سیل سال 66 بسیار مهیب بوده است.

در چه ماه هایی این سیلاب ها جاری می گردد؟

نکته اینجاست که 90 درصد سیل ها در تابستان رخ داده است. بیشتر در مرداد و تیرماه سیلاب های مرگبار در تهران را داریم. من تخصصی در هواشناسی ندارم ونمی توانم علت این موضوع را بگویم که چرا در تابستان بارش های شدید وغیرقابل پیش بینی داریم. دیروز بعدازظهر هوا بسیار خوب بود، ولی در عرض یکساعت تهران پاییزی شد و طوفان آمد و اتفاق مرگبار در امامزاده داوود افتاد.

ساختار مدیریت شهری برای مقابله با این چنین سیلاب هایی چطور پیش بینی شده است؟

ساختار شهرداری در حوزه خدمات شهری منطقه ها 22 شهرداری تهران اداره مسیل ها و قنوات را داریم که متاسفانه بی ارتباط ترین افراد از لحاظ تخصص و تحصیلات در این اداره مشغول به کار می شوند. باید توجه داشت تهران، یک شهر دارای هویت ایرانی است. اگر در دل کویر ایران، بزرگترین قنات ها را داریم که باعث ایجاد زندگی در کویر ایران شده است، تهران هم شهری بر پایه رشته قنات ها توسعه یافته است و متناسب با این قناتها، مسیل هایی را در تهران داریم.

از منطقه کن، حکیمیه و شمیرانات، ما 7 رود دره بسیار مهم داشتیم. این روددره ها از سلسله جبال البرز به سمت جنوب روان هستند. بعضی از این روددره ها کور کردند. مثل بوستان نهج البلاغه و جوانمردان که در دو روددره ایجاد شده اند. محلات اسلام آباد شاقتصادی و جنوبی در جنوب سعادت آباد و بزرگراه چمران و منطقه آینده ساز در غرب تهران، یکی از دره رود های مهم تهران است که بارش های سطحی فراوان از شمال تهران را عبور می دهد.

اینجا همه خانه سازی شده است. در شهرک آینده ساز ویلاسازی و برجسازی شده است که هیچ پیوست شهرسازی ندارد. این روددره کور شده است و انسان ها در آن ها ساکن شده اند. ما خانه رود را خراب کردیم و خانه ساختیم، باید منتظر روزی باشیم که رود، خانه ما را خراب کند. آب راهش را طی میلیون ها سال پیدا نموده است و ما آمده ایم ناگهان در جهت و راه آب، خانه ساخته ایم. مدیریت شهری دنبال تغییر جهت رود ها بود.

شهردار وقت منطقه 1 بار ها تاکید نمود نباید جهت رود را عوض کرد، چون تبعات زیادی دارد، ولی متاسفانه کسی به این مسایل توجه نکرد. جهت رود را مسطح کردند و جواز خانه سازی دادند و روددره را تغییر دادند. آب جاری تهران همواره به جلگه ورامین می رفت و آنجا را سیراب می کرد، ولی انسان ها این جهت را تغییر دادند و مسائل را برای خود ایجاد کردند.

ساختن بوستان هایی مانند جوانمردان و نهج البلاغه در جهت این روددره ها بسیار اشتباه است. بوستان جوانمردان در حریم منطقه ها 5 و 22 تهران است. آن وسط خالی است و اگر سیل مهیبی در آن منطقه بیاید، نمی توان پیش بینی کرد چقدر خسارت به شهر می خورد. تاسیسات رفاهی و تفریحی مانند شربت خانه و قهوه خانه در آنجا ایجاد شده که اگر جمعیتی در این تاسیسات باشد و سیل بیاید معلوم نیست چه فاجعه ای به وجود بیاید.