دیالوگی از فیلم نور زمستانی؛ ساخته اینگمار برگمان - اهدا بلاگ

از وبسایت وزارت بهداشت درمان آموزش پزشکی دیدن نمایید.

توماس اریکسون (بیورنستراند)، کشیش دهکده، حس می نماید پس از مرگ همسرش در پنج سال پیش، از خدا دور شده است. او همراه جمعی از جمله مارتا لوندبرگ (تولین)، معلم مدرسه که محبوبه اش هم هست، و یک ماهی گیر، یوناس پرسون (فون سیدو) و همسرش کارین (لیندبلوم) ـ مراسم عشاء ربانی را برگزار می نماید. پس از مراسم، کارین از توماس می خواهد که به شوهرش یاری کند، چون از شنیدن خبر احتمال حمله اتمی چینی ها دچار وحشت شده است. توماس می پذیرد و می فهمد که یوناس قصد خودکشی دارد، در حالی که یاری زیادی از او برنمی آید و بیشتر به پوچی خودش پی می برد. مارتا از توماس می خواهد که با هم ازدواج نمایند، اما توماس می گوید که مارتا نمی تواند جای همسر سابقش را بگیرد. خبر می رسد که یوناس خودش را کشته، و توماس بالای سر جسد می رود، خبر را به کارین می دهد و به کلیسا برمی گردد و به مارتا اصرار می نماید که مراسم مذهبی را به جای آورند.

نور زمستانی را همراه همچون در یک آینه (1963) سه گانه ای دربارهٔ جستجوی نومیدانه خداوند می دانند. اما اگر قهرمانان دو فیلم دیگر ارتباط مستقیمی با مسائل دینی و اعتقادی ندارند؛ در نور زمستانی قهرمان اصلی، کشیشی است دستخوش تردید و اضطراب و فیلم صریح تر و با تأمل بیشتر به پرسش های جان فرسای آدمی می پردازد. این شاید برسون ی ترین فیلم برگمان باشد. از همان آغاز حال و هوای غم زده سست ایمانی مستولی است (مراسم کلیسا با شرکت نمایندگان انگشت شمارش و نمای خارجی درختان لخت در نور خاکستری زمستان) بازی و فیزیک بیورنستراند مکمل حال و هواست و تولین نیز درخشان است. تصاویر سیاه و سفید نیکویست بی نظیرند.

نور زمستانی فیلمی است با تک گویی یا نامه خوانی های فراوان از انسان های به بن بست رسیده و سرگردانی های معنوی انسان های قرن بیستم. در یک صحنه اعتراف های مردی پیش از خودکشی را در مقابل کشیشی که خود هم دچار بحران روحی و روانی است که دیگر نمی تواند به انسان های دیگر یاری کند بیان می گردد و با چنان حساسیتی- که تأثیرات نمایشنامه های استریندبرگ را در برگمان نشان می دهد- در انتخاب واژه ها برای نشان داده این جهانی ذهنی ویران شده که بی درنگ مخاطب را در خود غرق می نماید.

توماس: یوناس! یک دقیقه به من گوش بده! می خوام با تو روراست حرف بزنم، بدون پرده پوشی. می دونی که همسرم چهار سال پیش مُرد. من عاشق او بودم. همسرم به انتهای راه رسیده بود.

من از مرگ نمی ترسم، کوچک ترین دلیل برام وجود نداره که به زندگی ادامه بدم. من بعد از او باقی ماندم. نه به خاطر خودم، بلکه ماندم تا شاید به یک دردی بخورم. حرفم رو باور کن.

من زمانی رویاهای بزرگی در سرداشتم. می خواستم مُهر خودم رو به جهان بزنم. خُب، خودت تصوراتی رو که آدم در جوانی داره می شناسی. مادرم من رو از هرچیز شیطانی ای در امان نگه می داشت، از هر چیزی زشتی، از هر چیز خطرناکی. من هیج چیزی از ستمگری یا از شرارت نمی دونستم. وقتی کارم رو آغاز کردم مثل بچه های شیرخواره معصوم بودم. بعد همه چیز با هم رخ داد.

مدتی در لیسبون کشیش دریانوردان بودم. دوران جنگ داخلی اسپانیا بود. ما تماشاگران ردیف اول بودیم؛ ولی من از دیدن یا فهمیدن امتناع می کردم. از پذیرفتن واقعیت امتناع می کردم. من و خدایم در جهانی واحدی به سر می بردیم، جهانیی با نظم و ترتیب ویژه که در آن همه چیز معنایی داشت. در همه طرف عذاب های زندگی واقعی وجود داشت. ولی من نمی دیدمشان. من نگاهم رو به طرف خدایم برمی گرداندم. خواهش می کنم، تو باید درک کنی. من به عنوان یک روحانی هیچ خوب نیستم. این حرفه رو به این دلیل انتخاب کردم که مادر و پدرم به نحو طبیعی و عمیقی مذهبی و پرهیزگار بودند. شاید واقعاً دوستشان نداشتم ولی دلم می خواست شاد شان کنم. این بود که کشیش شدم و به خدا اعتقاد پیدا کردم. (لبخند می زند) یک خدای بعید، به کلی خصوصی، مهربان. کسی که به بشریت عشق می ورزد. البته ولی بیشتر از همه به من. (سرفه شدید تا دوباره حالش خوب می گردد) خدایی که هر نوع ایمنی قابل تصوری رو برام تضمین می کرد. در مقابل هراس مرگ. در مقابل هراس زندگی. خدایی که با تلقین به خودم بهش اعتقاد پیدا نموده بودم. خدایی که از جاهای گوناگونی قرض گرفته بودم و با دست های خودم درستش نموده بودم.

می فهمی یوناس؟ که مرتکب چه اشتباه وحشتناکی شده بودم؟ می توانی حدس بزنی چه روحانی بدی از همچه آدم نازپرودهٔ در خود فرو رفتهٔ بدبخت مضطربی مثل من بیرون می یاد؟ (با اشتیاق) می توانی دعاهای من رو مجسم کنی؟ به درگاه یک خدا/ پژواک که جواب های محبت آمیز و موهبت های اطمینان بخشی می داد؟ هر بار که خدا رو با واقعیت روبرو کردم دیدم که بدل به خدایی زشت، نفرت انگیز، و عنکبوتی شد، مثل یک هیولا. برای همین بود که اون رو از نور، از زندگی، پنهان می کردم. در تاریکی و تنهایی ام اون رو به خود می چسباندم. تنها کسی که اون رو بهش نشان دادم همسرم بود. همسرم پشتم رو گرفت، تشویقم کرد، یاریم کرد، تمام درزها رو پوشاند. ما و رویاهایمون رو. (خندهٔ ناگهانی) بی تفاوتی ام نسبت به پیغام انجیل، بیزاری پر حسادتم از عیسی. (کشیش یوناس می خواهد برود) نه، نه نباید بروی! باید بفهمی که چرا همهٔ این چیزهای مربوط به زندگی خودم رو برات تعریف می کنم. می خوام ببینی که چه انسان بیچاره ای، چه آدم پست ورشکسته ای ست این کسی که این جا رو به رویت نشسته. من یک روحانی نیستم. گدایی ایم، محتاج یاری تو!… اگر خدا وجود نداشته باشه؟ چه فرقی می کنه؟… ما تنهاییم، تو و من. ما تنها شرطی رو که انسان ها براساس آن می توانند زندگی نمایند زیر پا گذاشته ایم. زندگی با همدیگه رو. و به همین دلیل اینقدر فلک زده و ناشاد و پر از دلهره ایم. تمامش بودی تعفن خداپرستی کهنه شده ای رو می ده! تمام این یاس فراطبیعی، این احساس حقارت بار گناه!… تو و من دوستان خوبی برای هم خواهیم شد و با هم درباره این روزهای تیره و تار حرف خواهیم زد. تو وحشتت رو به من داده ای و من به تو خدایی رو که کشته ایم. (مأیوس) حالم خوش نیست، تب نموده ام. همه چیزها در نوسانند. من… من نمی تونم افکارم رو جمع و جور کنم. ناخوشم. راستش در وضع فلاکت باریم. (دست هایش را روی میز و پیشانی اش را بر آن ها می گذارد. نالان) خدایا!… خدای من!… چرا مرا رها کردی؟..